หากจะพูดถึงคำว่าโครงการหลวง ของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 หลายคนคงนึกถึงพระเมตตาในเรื่องของการพลิกฟื้นผืนดินและให้โอกาส ให้แหล่งทำกินกับชาวเขาบนดอยสูง รวมไปถึงการพลิกฟื้นทรัพยากรป่าไม้ตามธรรมชาติให้กลับมาอุดมสมบูรณ์มากกว่าการหักล้างทำลายป่าให้กลายเป็นไร่ฝิ่น
แต่แท้จริงแล้วจะมีสักกี่คนที่ทราบว่าคำว่าโครงการหลวงของพระองค์ท่านนั้น นอกจากว้ตถุประสงค์ทางด้านการช่วยเหลือชาวเขาให้มีที่ทำกินมีรายได้ที่มั่นคง ช่วยลดการทำลายทรัพยากรธรรมชาติ ช่วยลดการปลูกฝิ่นแล้ว ภายใต้คำว่าโครงการหลวงนั้นยังได้มีการรวมหน่วยงานและภารกิจทางด้านการพัฒนาไว้มากมาย ไม่ว่าจะเป็น
- โครงการ UN/Thai Program for Drug Abuse Control ที่เป็นต้นแบบของหน่วยงาน Alternative Development Unit ของ UNODC ที่ทำหน้าที่ในการสนับสนุนงบประมาณและส่งเจ้าหน้าที่เข้าไปช่วยเหลือแก่โครงการพระบรมราชานุเคราะห์ชาวเขาที่ แม่โถ อำเภอฮอด บ้านพุย อำเภอแม่แจ่ม บ้านขุนวาง อำเภอสันป่าตอง บ้านขุนช่างเคี่ยน อำเภอเมือง ดอยสามหมื่น อำเภอเชียงดาว และบ้านคุ้ม อำเภอฝาง
- โครงการวิจัยและพัฒนาภายใต้การสนับสนุนของกระทรวงเกษตรสหรัฐอเมริกา ซึ่งเป็นโครงการที่ได้รับทุนจากระทรวงเกษตรสหรัฐอเมริกา (USDA/ARS) เพื่อทำการวิจัยการเกษตรบนที่สูงปีละประมาณ 20 ล้านบาทเพื่อทำการวิจัยเกี่ยวกับไม้ผลเขตหนาว การเลี้ยงสัตว์ การปลูกพืชหรือกาแฟ รวมถึงการอนุรักษ์ดินและปรับปรุงพันธุ์พืชแทนการปลูกฝิ่น
- โครงการความร่วมมือระหว่างโครงการหลวงและไต้หวัน ที่ได้มีการนำพืชเมืองหนาวของไต้หวันมาทำการทดลองเพาะปลูกไม่ว่าจะเป็นสาลี่ ท้อ บ๊วย พลัม พลับ วอลนัท เห็ดหอม เห็ดหูหนู ตังกุย เก็กฮวย ดอกไม้จีน ไม้โตเร็ว และเมล็ดพันธุ์ผักชนิดต่างๆ รวมถึงจัดส่งผู้เชี่ยวชาญมาปฏิบัติงานในโครงการหลวงเพื่อให้ความรู้กับคณาจารย์และเจ้าหน้าที่โครงการหลวง
- หน่วยอารักขาพืช ที่ทำหน้าที่วิจัยและพัฒนาวิธีการป้องกันและกำจัดศัตรูพืชที่เหมาะสมกับพื้นที่สูงของประเทศไทย และเพื่อทำหน้าที่ในการตรวจและควบคุมการระบาดของโรคและแมลงศัตรูพืชในพื้นที่โครงการหลวง โดยให้ความรู้แก่เจ้าหน้าที่สนามและผู้นำเกษตรกรด้วยการเน้นวิธีการจัดการแบบผสมผสาน
- โรงงานหลวงอาหารสำเร็จรูปเพื่อช่วยเหลือเกษตรกรที่ได้รับความเสียเปรียบ และประสบปัญหาในการจำหน่ายผลิตผลทางเกษตรที่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลางซึ่งถูกกดราคา
- งานพัฒนาสังคม การศึกษา และสาธารณสุข กลุ่มประชาอาสา เพื่อออกปฏิบัติงานให้คำแนะนำด้านสุขอนามัยและการบริการสังคมต่าง ๆ
- ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงเพื่อพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของชาวเขา ลดการปลูกฝิ่น และฟื้นฟูป่าต้นน้ำลำธาร
ด้วยพระราชปณิธานของพระองค์ที่ต้องการพลิกฟื้นผืนป่าที่ใกล้เสื่อมสภาพกลายเป็นไร่ฝิ่น ให้กลับมาเป็นผืนดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ พร้อมไปกับการพัฒนาคุณภาพชีวิตของชาวเขาบนดอยสูง จนกลายมาเป็นโครงการหลวงเพื่อสุขภาพและคุณภาพชีวิตทีดีของพสกนิกรชาวไทยทั่วประเทศ
